Door bombardementen in de oorlog op de Dijkstraat en de Ambachtsschool in de Langestraat, die een enorme ravage veroorzaakte, werden daar eind jaren ’40 nieuwe woningen gebouwd en daarna werd “het baantje” omgedoopt tot de Witte de Withstraat, waar drie witgeverfde huizenblokken werden neergezet, die in 1950 voltooiden. De jaren daarna werd de straat helemaal volgebouwd.
door autodidact kunstenaar
S
inds eind jaren ’40 van de vorige eeuw veranderde door vooral onaangepaste nieuwbouw het stadsbeeld van het voorheen zo rustige Brieltje met rasse schreden. De wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog was daar in eerste instantie debet aan.
De industriële opmars in het Botlekgebied in 1960, bracht grote veranderingen met zich mee.
Vele werknemers van overal vandaan vestigden zich in
Den Briel. Er was een grote drang naar modernisering. In dat jaar werd de Trompstraat aangelegd en
ontwierp architectenbureau Van den Broek en Bakema - die in die tijd als zeer modern gezien werd - daar huizen en zelfs een vier etages hoge flat.
Het is onbegrijpelijk dat deze gebouwen, in de bijna vijftig jaar dat ze daar staan, nooit zijn afgebroken en vervangen door woningen die wél passen in het Brielse straatbeeld.
1960
In 1950 begonnen de grote veranderingen. Positief en negatief gingen daarbij hand in hand.
1950
Vooral de nieuwe woningen in de Dijkstraat en Langestraat, wijken
- door de gebruikte steensoort - (er was immers gebrek aan bouwmaterialen), sterk af van de bestaande bebouwingen.
De gebombardeerde Dijkstraat en de Ambachtsschool in de Langestraat.
De woningen in de Witte de Withstraat.
“De Doelen” aan de Turfkade. Hotel en zalen voor
feesten en partijen en een toneelzaal. Danslessen, dansavonden,toneelvoorstellingen, afscheidsavonden van scholen, opvoeringen van verenigingen, kortom:
als er iets te vieren was gebeurde dat daar.
Hotel “De Doelen”, Brielles uitgaans- gelegenheid bij uitstek, dat men gewoon
had moeten restaureren.
In 1961 besloot de Brielse raad, ondanks protesten uit de bevolking tot sloop over te gaan, waarmee een groot stuk historisch erfgoed voorgoed uit het stadsbeeld verdween.
Daarnaast werd
het Trompmuseum,
het Brigittepoortje en het Wagenmakershuis
in de Langestraat, grondig gerestaureerd
op een lofwaardige
manier.
Uit de Voorstraat, Nobelstraat en Vischstraat verdwenen onder groot protest van de Brielse bevolking, de fraaie stoepen. Ook werd begonnen met de omstreden restauratie van het interieur van het historische Stadhuis. Vooral de enorme hal gaf veel stof tot commentaar en ook het personeel was absoluut niet blij met die kille, koude hal.
Den Briel
van de binnenstad van
In 1857 tekende Cornelis Springer deze pandjes op het Werfje.
Duidelijk is te zien hoe het rechter pand er uitgezien heeft in die tijd.
Rond 1960 verdwenen op het Werfje deze bijzondere pandjes uit de 16e eeuw, uit het sfeervolle stadsbeeld. Twee typische bouwstijlen van dat rechter pandje die ik me nog levendig voor de geest kan halen. Het linker pand op de tekening van Springer - met de trapgevel - was blijkbaar al eerder aan de slopershamer ten deel gevallen. Hoe het rechter pand zijn twee-deling verkregen heeft, zal wel nooit meer te verklaren zijn. Goed is waar te nemen dat Springer de gevels goed weergegeven heeft, want dat is op de foto uit 1958 zeer goed te zien. Het is wel te rechtvaardigen dat pand uniek en zeer bijzonder te noemen. Een halve trap- en een halve puntgevel was en is volgens mij op geen enkele andere plaats te vinden.
Het is dan ook spijtig dat dit unieke stukje Den Briel niet bewaard is gebleven.
Het Werfje was het laatste overblijfsel van deze in eerste instantie aparte gemeenschap.
De meeste bewoners hadden te maken met de scheepvaart en er leefden er ook van de visserij. Ook bevond zich daar een scheepswerf. Niet groot weliswaar, want er werden alleen binnenvaart schepen gebouwd.
TOEN BRIELLE NOG DEN BRIEL WAS
Met veel weemoed en ontsteltenis kijk ik terug op de veranderingen van het stadsbeeld.
De geschiedenis bewijst: dat vooral de ‘import bestuurders’ de laatste twintig jaar
- hun niet in dank aftenemen - stempel gedrukt hebben op het stadsbeeld van het Brieltje
en dat met name de binnenstad er behoorlijk op achteruit is gegaan.
Een ontwikkeling die niet bleek te stuiten.
Rens van Adrighem Jávea januari 2010
Voor het laats bijgewerkt oktober 2016
Daar komt nog bij dat men nog niet klaar is naar het blijkt. De nieuwe verkeers- en circulatieplannen zullen in de zeer nabije toekomst ook voldoende problemen gaan geven, omdat daarmee slechts één toegangsweg overblijft om in de binnenstad te geraken. Dat iemand deze tendens een halt wil of kan toeroepen, zal een stille hoop zijn en blijven.
Half jaren ’60 veranderde de gemeentelijke zienswijze. Gek genoeg vooral door particulier initiatief, met name door een aantal plaatselijke personen, die de monumentencommissie van Brielle nieuw leven in bliezen, omdat het stadsbestuur stug vast hield aan modernisering, ondanks protesten uit de bevolking die volkomen genegeerd werden. Dat initiatief zorgde ervoor dat in 1963 vele panden officieel als monument aangewezen werden. Toen eenmaal het beschermd stadsgezicht van kracht ging, ging ook het stadsbestuur aandacht schenken aan gevels van minder historisch ogende gebouwen, waardoor een golf van restauratie opgang kwam.
De positieve ommekeer in 1963
1968 was het jaar dat de NV. Vestingstad Brielle opgericht werd, met als doel het opkopen en restaureren van waardevolle panden om deze van de ondergang te redden.
1968
De jaren ’70 en ’80 stonden - eindelijk door het toenmalige gemeentebestuur - in het teken van herstelwerkzaamheden en restauraties van vele historische panden en de restauratie van de vestingwerken.
1970 en 1980
In de jaren ’90 werd in de binnenstad een enorme bouwlust ingezet, waarbij men het spoor blijkbaar volledig bijster werd, zodat het oude stadje vol gestampt werd met op zijn zachts gezegd, niet al te fraaie en meestal sterk afwijkende bebouwing die het voorheen zo intieme stadsbeeld helemaal van de kaart veegde. Een beschamende tendens die in de nieuwe eeuw 2000, op brute wijze werd voortgezet, waarbij men niet schuwde historische erfgoederen tegen de grond te halen of dermate te vernielen dat je als geaard Briellenaar het schaamrood op de kaken krijgt.
Prachtige restauratievoorbeelden zijn onder andere het Raas, het Merulaweeshuis en de Provoost.
De foute ommekeer in 1990
Vóór en achterzijde van het Stadskantoor met de ‘fraaie’ onaangepaste huizenbouw.
In de Langestraat maakte men het helemaal bont. Daar verrees een totaal on-Briels drie verdiepingen tellend appartementen complex.
Ook de Coppelstockstraat, Langestraat en het
Dijkje kregen een onaangepaste metamorfose.
Men presteerde het om tegen alle monu-mentenregels in, het historische pand van het voormalig Gasthuis aan het begin van de Nobelstraat, een afschuwelijk groen, op een duiventil lijkende aanbouw toe te staan en gaf zelfs vergunning om vijf moderne appartementen in de tuin te bouwen.
In de historische wallen werd naast de doorgang Kaaistraat-Oostdam een betonnen
rechthoekig, één miljoen euros kostend tunneltje in de wallen gebouwd voor voetgangers, terwijl men gewoon de doorgang had kunnen verbreden.
Het is opmerkelijk, dat ook in de nieuwe eeuw, particulier initiatief wél in staat was in ‘Brielse sfeer’ te bouwen en te restaureren, waardoor het eens zo waardevolle stadsbeeld weer hersteld werd.
De Briellenaar Wim Deur, wist de oude pandjes in de Rozemarijn- en Boterstraat op een juiste wijze te restaureren, waardoor de zo fraaie uitstraling van Den Briel behouden bleef.
Bovenstaande staat in schril contrast met het gemeentebestuur, dat in 2008 kans zag zelfs het aanzien van de entrees van Den Briel op schaamteloze wijze te veranderen, waardoor zij een fatale uitstraling kregen. Er was geen verweer tegen de plannen van het gemeentebestuur opgewassen.
In heel Den Briel is er buiten het gemeentebestuur en de projectontwikkelaar, niemand te vinden die gelukkig is met deze beschamende bebouwingen.
Op de Turfkade werd de synagoge “De Sjoel”
op initiatief van predikant Egbert Rietveld
en de stichting Behoud Synagoge in zijn oude luister hersteld en werd Den Briel een waardig ontmoetings-, vergader-, en expositieruimte rijker. Ook kan er getrouwd worden.
Door subsidieregelingen werd het voor particuliere
ook aantrekkelijk de veelal vervallen historische panden
te restaureren, met als resultaat dat straten zoals
bijvoorbeeld de Nieuwstraat en Lijnbaan niets
van hun oude stadsbeeld verloren.
Ook het zwaar vervallen Arsenaal uit 1702 werd aangekocht door de Vestingstad Brielle. Deze droeg het weer over aan de gemeente Brielle,
die het restaureerde en verhuurde aan de Openbare bibliotheek,
die in 1982 in gebruik
werd genomen.
Een mediagroep heeft
in 2008 het Arsenaal gekocht.
2000
Ondanks protesten van monumentencommissie en Maarlandbewoners die in beroep gingen bij de rechter, kon niets de plannen verhinderen.
Aan de voet van de St. Catharijnekerk, werden nieuwe woningen gebouwd, waarmee ook daar het zo vertrouwde beeld van het Catharijnehof een nogal afwijkende bouwvorm opgelegd kreeg.
Woningen met een langgerekt zadeldak, fantasieloos gebouwd, stijf aan de voet de
St. Catharijnekerk.
Tot begin jaren ’50 stonden er min of meer op die plaats ook kleine woningen, maar met wat er nu is neergezet is het er niet fraaier op geworden.
Vooral de laatste twintig jaar werden fraaie binnentuinen en stukken groen opgeofferd voor de niet aflatende bouwdrift van de gemeentebestuurders,
die de oude binnenstad volgepropt hebben met huizen en appartementen.
Vooral de grijze, zinken eentonige dakkapellen passen totaal niet in het voorheen zo sfeervolle straatbeeld.
Een sfeervol beeld van de toen nog houten Rodebrug zo ik hem
in mijn jeugd nog meegemaakt heb.
Links bevonden zich
de dwarshelling van
de scheepswerf en het rijtje van zes woningen.
Beelden uit een vervlogen tijd. Een tijd die nooit weerom komt. De herinnering die blijft. Die is gelukkig niet uit te stuffen.
Met het ontwerp van de Brielse architect van Driel, veranderde de immer zo historische uitstraling drastisch.
Het werd er echter niet fraaier op.
Eind 1900 werd het Werfje achter de Nieuwstraat, bij de Rodebrug, her-ingedeeld.
De Kampioen werd gesloopt en er verschenen woningen in ‘historische nieuwbouw’ zoals ze dat noemen.
In 1952 werd de nieuwe stalen Rode- brug geopend. Vermoedelijk is de brug in het verleden rood geverfd geweest waardoor hij aan die naam kwam.
In 1961 werden de 6 woningen gesloopt, om reden dat ze klein en slecht waren en geen douche hadden en de toiletten buiten stonden. Slopen vond men daarom de enige oplossing.
Ook de dwarshelling werd gesloopt waardoor er definitief een einde kwam aan dit historisch, bijzondere stukje Den Briel.
Tot eind 1900 was dit het beeld van de achterzijde van de Nieuwstraat, waar eens de
Brielse scheepsbouw
plaats vond.
In 1960 naderde het Werfje zijn einde.
De grote schuur, de zo specifieke huisjes
en de schuren bij de brug werden afgebroken.
Het Werfje, gezien vanuit de Nieuwstraat.
Het werd ook wel ‘het straatje van Vermeer’ genoemd.
De Dijkstraat en Witte de Withstraat kregen een enorme metamorfose rond de eeuwwisseling.
Elk hoekje, tot bijna aan de Langepoort, werd volgebouwd met woningen.
De voormalige LTS, die de laatste jaren onder de naam ‘Maarland college’, als openbare school voor VWO, HAVO en VMBO onderwijs gaf, verhuisde naar een nieuw pand aan de Hossenbosdijk en de panden in de Van Sleenstraat werden in 2012/2013 gesloopt om plaats te maken voor woningbouw.
En zo verdween er steeds meer uit de oude binnenstad die beetje bij beetje mudvol gebouwd werd.
Alle grote bedrijven, waar veel Briellenaren altijd hun boterham hadden verdient verdwenen uit de binnenstad om ruimte te maken voor woningbouw.
Houtcentrale de Eilanden vond onder de nieuwe naam PontMeijer een plaats in het industrieterrein Seggeland.
Op het terrein en aan het Slagveld verschenen nieuwe woningen.
Het enige historische dat nog aan het verleden herinnert is de oude naam het Werfje dat men het weer gegeven heeft.
Op die plaats kwamen de moderne loodsen met bovenwoning van drankenhandel De Kampioen.
