maskerade

In december 2006 stelde ik deze pagina's over de Brielse Maskerade samen.

Gegevens over deze oude Brielse traditie waren maar zeer spaarzaam.

Mijn bronnen waren op dat moment enkele beschrijvingen door stadsarchivaris

Jac. Klok, het internet en de vele krantenknipsels en foto's die ik

in mijn persoonlijke archief heb.

Daarbij maakte ik ook gebruik van de beeldbank van het Streekarchief

Voorne-Putten en Rozenburg, waar heel wat foto's vanaf de vijftiger jaren op staan.

Voor de inhoud van deze pagina kon ik gebruik maken van een onderzoek van

Jeroen Willemsen, die over de Maskerade in de periode 1927-1969

een artikel publiceerde in het themanummer van het tijdschrift Volkskunde

dat in december van 2016 is verschenen.

Verder moest ik het doen met overleveringen en mijn eigen herinneringen aan de Maskerade, waar ik vanaf 1953 tot 1982 jaarlijks aan deelnam.

Rens van Adrighem

Jávea, Spanje december 2006

Voor het laatst geoptimaliseerd op 15 oktober 2016

In 1870 er voor het eerst een Sinterklaasintocht was met één Zwarte Piet en een aantal andere verklede mensen die gek deden.

Op internet kwam ik de beschrijving tegen, dat de Maskerade ondanks het vaak overmatig gebruik van alcohol gewoonlijk zonder problemen verliep. De muziek van de militaire kapel en de vele gemaskerden zorgden altijd voor een vrolijke sfeer.

In 1873 braken er vecht- en steekpartijen uit tussen burgers en militairen.

In 1882 verliep de Maskerade rustig: 'Gemaskerden, de één al potsierlijker uitgedost dan de ander, vulden onze straten. Jammer dat een regenbui velen der gemaskerden dwong huiswaarts te keren.'

In 1850 werd er voor het eerst expliciet gesproken van een Maskerade.

De pas aangetreden Commissaris van Politie meldde dat het door sommigen uit de volksklasse de gewoonte was om de op Sint Nicolaas avond verkleed door de straten te lopen, en voor ongeregeldheden zorgden. Daarom wilde hij het verbieden.

Het stadsbestuur zag de verkleedpartij echter ‘als een onschuldig en onschadelijk vermaak, hetwelk sinds onheuglijke jaren bestaan heeft zonder dat daaruit ooit aanleiding tot ongeregeldheid is gevonden’.

Er was een jaar dat de burgemeester de verkleedpartijen verbood, wat hij beter niet had kunnen doen. Verboden vruchten zijn het lekkerst. Ondanks het néén van de burgemeester groeide de Maskerade uit tot een enorme écht Briels feest.

'Slechts een tweetal maakte kennis met onze politie' stond er in de krant.

Het Klaassielopen, zo het verkleed en gemaskerd lopen op 5 december werd genoemd, gebeurde daarna ieder jaar.

De vroegste vermelding van de Maskerade dateert uit 1630. Jongens gewapend met roeden, gingen op sinterklaasavond 5 december de Brielse deernen achterna.

In 1800 was het de gewoonte dat gemaskerde jongelui pakjes bezorgden bij Briellenaren waarbij ze veel kabaal maakten. Zij kregen daar dan wat geld voor.

In 1819 besloot het stadsbestuur van Brielle om het verkleed de straat opgaan te verplaatsen naar 6 december omdat 5 december op een zondag viel.

Het is een eeuwen oude traditie dat Briellenaren verkleed

de straat opgaan op Sinterklaasavond 5 december.

Sinds 1850 wordt deze verkleedpartij Maskerade genoemd

en komt uitsluitend nog in Den Briel voor.

Het gaat vooral om je uit te leven, uit je dak te gaan, lol te trappen,

de draak te steken, aan de kaak te stellen of op de hak nemen van plaatselijke- of landelijke gebeurtenissen waarbij het

in de meeste gevallen het altijd een soort van slappelachfestijn werd.

In 2005 kreeg de traditie een heel ander wending omdat het

veranderd werd in een stil protest.

Pas in 2015 werd het stille verbroken, maar het oproepen tot protest bleef.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbood de Duitse bezetter de Maskerade.

De Brielse ondernemers adverteerden volop het vertonen van bioscoopfilms, de organisatie van bals, verhuren of verkopen van costuums en maskers.

De VVV adverteerde om je op te geven voor de maskerade.

DE BRIELSE

ASKERADE

door autodidact kunstenaar

Ras Briellenaren Fons Löbker en Jos Bels deden al op jeugdige leeftijd mee met de Maskerade. Ze waren rooms-katholiek en kregen van de nonnen Sinterklaas- en pietenpakken en gingen zo verkleed de stad door.

De enige meest uitgebreide geschiedenis van de Brielse traditie

die sinds januari 2016 als officieel immaterieel erfgoed

genoteerd staat op de Unesco-lijst.

Tussen 1927 en 1969 organiseerde de VVV jaarlijks de maskerade, steeds voorzien van interessante geldprijzen. Gedurende de gehele periode zou de opzet van de Maskerade in grote lijnen gehandhaafd blijven. Er werd wel geëxperimenteerd met kleine veranderingen in het programma.

De kranten meldden in 1927: ,,Een ‘zee van mensen’ die ‘ontelbaar’ was. ,,Vele honderden bezoekers van ver uit de omtrek’’, schreef men in 1931. In 1932: ,,duizenden en duizenden bezoekers’ en ‘een geweldige massa mensen, zowel in- als omwonenden.’’

De meeste aanmeldingen voor deelname kwamen pas op het allerlaatste moment. Het was ook zeer gebruikelijk dat er gemaskerden op straat liepen die zich niet hadden ingeschreven. Het gaat daarbij om behoorlijke aantallen. In de jaren voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog deden tussen de zeventig en honderd-dertig personen mee, verdeeld over twintig tot vijftig inzendingen.

De VVV duidde de maskerade steeds aan als ‘aloude traditie’ die ‘een unicum in ons land is en uit een folkloristisch oogpunt bezien niet verloren mag gaan’.

De VVV hanteerde regelingen om de maskerade in goede banen te leiden. De spelregels op het inschrijvingsbiljet werden regelmatig aangescherpt. In 1934 werd een maximum aan breedte van de praalwagens vastgesteld. In 1939 richtte de jury drie controleposten in langs de route, om te voorkomen dat deelnemers al vóór het einde van de optocht naar huis gingen. Gemaskerden die zich niet op de controleposten meldden, kregen strafpunten. Na afloop van de maskerade werd opzet geslaagd bevonden, omdat het ordinaire uit het straatbeeld was verdwenen.

Via advertenties riep de VVV deelnemers op zich aan te melden. Ze kregen dan een nummer, waaraan ze herkenbaar waren voor de jury. Op sinterklaasavond verschenen de gemaskerden aan het begin van de avond op een centrale plaats in de stad. Rond acht uur verzamelden de deelnemers zich vervolgens op de Markt, vanwaar ze voorafgegaan door Libertatis Primitiae, in een optocht door de stad trokken. Een jury beoordeelde op originaliteit en kwaliteit en maakte na afloop van de optocht op de Markt de prijswinnaars bekend.

De belangstelling voor deelname was groot en de Brielse winkeliers draaiden goede omzetten doordat toeschouwers vanuit de wijde omtrek toestroomden.

In de jaren voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog deden tussen de zeventig en honderd-dertig personen mee, verdeeld over twintig tot vijftig inzendingen. Er moet daarbij niet vergeten worden dat zo'n 30% van de deelnemers zich niet opgaven, dus de aantallen waren beslist hoger. Het was een vast onderdeel van de Brielse winkelweek, die in deze dagen van verhoogde kooplust, zoveel mogelijk winkelend publiek naar de stad trok.

Een deel van de inzendingen betrof de verbeelding van Brielse historische onderwerpen, zoals Maarten Harpertszoon Tromp, admiraal Lumeij, veerman Coppelstock en de inname van Den Briel door de Watergeuzen, maar ook verkleedpartijen zoals boeren, clowns en heksen. In 1936, het jaar dat de Luxor bioscoop in Den Briel haar deuren opende, deden twee Charlie Chaplins, één Mickey Mouse en één Popeye the Sailorman mee.

In de jaren twintig was Den Briel een belangrijk economisch centrum op Voorne - Putten. De middenstandsvereniging en de VVV probeerden meer winkelpubliek naar de stad te krijgen en organiseerde daartoe een maskerade tijdens de Brielse winkelweek.

Bij het Klaassielopen ging de jeugd gemaskerd de winkels binnen met verdraaide stem en bedelende hand. Dat gaf de VVV - opgericht in 1922 - in 1927 de aanleiding om de Maskerade te organiseren. Men ging prijzen toekennen voor de origineelste, aardigste en vermakelijkste kostuums, voor zowel voor afzonderlijke personen als groepen. Kostuums als Sinterklaas en Zwarte Piet, figuren uit stads- en landgeschiedenis, boeren bruiloft, huishouden van Jan Steen en dergelijke, kwamen daarvoor in aanmerking en met prijzengeld werd de deelnemers aangespoord tot het houden van een beschaafde verkleedpartij.

De benodigde vergunningen werden aangevraagd bij de burgemeester. De organisatie van de Maskerade was afhankelijk van giften. In 1933 bracht een inzamelingsactie onder de rijke burgers van Den Briel ƒ 165,50 op en in 1966 ƒ 939,49. Om u een beeld te vormen: In 1967 kostte de Maskerad ƒ 246,25 en in 1968 ƒ 412,-. De VVV gebruikte het overschot van de giften om Sinterklaavieringen op Brielse scholen te organiseren.

De oorsprong | 1945 - 1968 | 1969 - 1982 | Fotogalerij 1950-1982 | 1983 - 2015

5 december 1927

NAAR DE VOLGENDE PAGINA

Heel wat Briellenaren hebben een grote kartonnen doos of koffers vol met Maskeradespullen. Daar zit vaak een halve feestartikelen winkel in.

Wat ook opvalt is dat veel mannen zich graag als vrouwen verkleden,

of ze nu wel of niet een baard hebben, en vrouwen zich zo graag als mannen verkleden.

Voor het waarom is geen verklaring te vinden.

Zo tegen eind november, begin december, plegen Briellenaren aan elkaar te vragen:

“Ga jij Klaassielopen?” Daarmee bedoelen ze: “Doe je mee aan de Maskerade?”

Om de Brielse Maskerade werkelijk te beleven van binnen, diep in je ziel,

moet je er de mentaliteit voor hebben. Om de zin van de Maskerade te vatten heb je misschien wel zeer fijngevoelige tentakeltjes of een attent radartje nodig.

Het lijkt er wel op dat geboren Briellenaren en zelfs de import, maar matig snappen wat er voor lol aan is om je op sinterklaasavond in een raarpakkie te steken, een mombakkes op te zetten en dan nog de straat op te gaan ook.

Om de geschiedenis van deze oer oude Brielse volkstraditie vast te leggen

werd deze uitgebreide site samengesteld.