HET KORPS TORPEDISTEN

Elektroschok torpedo.

Sinds 1906 bestond het Korps uit twee compagnieën, respectievelijk de 1e compagnie in Den Briel en de 2e compagnie in Den Helder. De staf van het korps bevond zich in Den Briel, waar een goed geoutilleerde werf met vaartuigen aanwezig was.

Bij het begin van de mobilisatie in 1914 was het korps als volgt ingedeeld: De staf: een Luitenant Kolonel of Majoor Commandant, een Luitenant-Adjudant, een Kapitein van Administratie, een schrijver, een Mr. geweermaker, een kleermaker. De 1e compagnie: 1e peloton Hellegaten (Willemstad), 2e peloton Hellevoetsluis, 3e peloton Hoek van Holland. De 2e compagnie: 1e peloton Den Helder.

Ieder peloton, praktisch 'versperring' genaamd, vormde in oorlogstijd een geheel zelfstandig onderdeel dat ook in vredestijd zoveel mogelijk werd gehandhaafd.

Ieder peloton (versperring) bestond gemiddeld uit: twee officieren, een machinist, een opperschipper, een sergeant majoor instructeur, een sergeant majoor Adm. of fourier als administrateur, vijf sergeanten, twee sergeanten-schipper, twee korporaals-schipper, een korporaal-stoker, twee torpedist-stokers, vijf korporaals, een smid, een timmerman, een kok, plus acht lichtingen van gemiddeld 25 man.

Voorts beschikte iedere versperring over zijn eigen vaartuigen en materieel, voor zover dit niet in oorlogstijd door rekwireren (vorderen) van particulieren moest worden aangevuld. Hiervoor waren reeds in vredestijd contracten gesloten.

Het vaste vaarmaterieel bestond uit: Een stoomboot, al dan niet voorzien van elektrisch zoeklicht, afhankelijk van het feit of vaste zoeklichten op de versperringen aanwezig waren.

Een Schokker voor het ligten van de mijnen en de nodige barkassen, sloepen en vletten, die bij het leggen van de elektroschok torpedo's nodig waren.

Aan het einde van de Kostverloren beschikten de Torpedisten over de Sloepenloods met werfhelling

en een apart magazijn, annex werkplaats.

De torpedodienst was een onderdeel van het leger dat zich in geval van dreiging bekwaamde in het leggen van schoktorpedo’s onder water, waardoor bepaalde toegangswegen voor de vijand konden worden afgesloten. De stoomsleper “DEN BRIEL” en later ook de “TORPEDODIENST II”, sleepten de kleinere bootjes naar de juiste locatie.

Torpedisten op het exercitieplein achter de kazerne.

De stoom-schokker voor het ligten van de mijnen de “TORPEDODIENST II”.

In het jaar 1910 bestelde de overheid bij de bekende boeierbouwer Auke Holtrop van der Zee in het Friese Joure een ‘staalijzeren oefenvaartuig, model Lemster Jacht’ voor het Korps Torpedisten te Den Briel. Van november 1910 t/m juni 1911 was Auke Holtrop van der Zee samen met 13 eigen medewerkers 1368 en 10621 uren aan het bouwen om het Lemsterjacht Nettie tot een, voor die tijd, zeer luxe jacht in de vaart te brengen. Voor de totaal prijs van 4989,04 gulden liet de Nederlandse overheid voor het korps “torpedisten” dit jacht bouwen voor haar officieren en hun vrouwen.

De prijs die aan het Rijk werd berekend was als volgt opgebouwd: Werkloon 1386 uren + 10621 uren :1621,90. Ijzer: 1439,54. Tuigage: 770,00. Zeilen: 435,00. Vurenhout voor betimmering: 100,00 . Eikenhouten roer met leeuw en 2 eiken zwaarden: 165,00. Schilderwerk: 89,00. Smid: 175,00. Van Geldrop 62,43. Schilder: 130,18. Totaal fl.4989,04.

Overste Fabius, (links op de foto) commandant van het korps, kapitein Verhoeff en een sergeant schipper, hadden hun dames meegenomen. Een van die dames heeft het schip gedoopt, en haar naam Nettie aan het schip gegeven. De werfboeken vermelden dat van november 1910 tot juni 1911 werd gebouwd voor rekening van het Rijk een staalijzeren oefenvaartuig model “Lemsteraak” ten dienste van het korps torpedisten te Brielle, commandant overste J.C. Fabius. Grootste lengte 13.30, holte midscheeps bij de waterlijst 2 meter over ’t boord’.

De Lemsteraak Nettie in 2009

op het IJsselmeer.

OEFENVAARTUIG DE LEMSTERAAK NETTIE

In 1922, fungeerde de “DEN BRIEL” zelfs als Koninklijk jacht. Op de stoomsleepboot werden koningin Wilhelmina en haar gevolg naar Den Briel gevaren.

In 1908 is in opdracht van de Koninklijke landmacht een tweede sleper gebouwd door J&K Smit te Kinderdijk met het bouwnummer 615 voor het korps Torpedisten in Den Briel.

Op de foto boven ligt de “TORPEDODIENST II” afgemeerd aan de Lijnbaan.

Op de linker foto gezien vanaf de Lijnbaan met op de achtergrond de kalkfabriek.

De “TORPEDODIENST II” had drie paar machinekamer luiken waaruit opgemaakt kan worden dat er een verticale triple expansie machine in stond. Dat maakte het trekken van zuigers gemakkelijker.

Het schip had een golfbreker voor op de verschansing, om opspattend buiswater bij zware zee te verminderen.

De barkassen, sloepen en vletten aan de Lijnbaan.

De barkassen waren zeilboten die voor het leggen van mijnen werden gebruikt.

Het Nederlandse leger richtte in 1870 in Brielle een torpedoproefstation in. Zes jaar later, in 1882, werd het Korps Torpedisten opgericht dat toen behoorde tot het Wapen der Artillerie. De Torpedisten ontleenden hun naam aan de Elektro Schok Torpedo's: een soort verankerde mijnen, die in tegenstelling tot contactmijnen, hun stroombron aan de wal hadden. Ze waren met kabels aan het vaste land verbonden en konden dan ook vanaf de wal in- en uitgeschakeld worden. Op die manier kon het vaarwater voor eigen schepen open worden gehouden.

Het korps torpedisten had een zeer goede naam in Den Briel. Velen van hen kregen toegang tot Brielse huizen en zo ontstond er een levendig contact met de Brielse schonen. De torpedisten waren ondergebracht in de kazerne in de Langestraat.

In de winter fungeerde de “DEN BRIEL” ook als ijsbreker, met explosieven werd het ijs gebroken.

HET LEGGEN VAN DE MIJNEN

STOOMSLEPER “TORPEDODIENST II”

De ”DEN BRIEL” werd in 1873 in opdracht van het korps torpedisten te Brielle gebouwd door J&K Smit Kinderdijk met als bouwnummer 204. Het schip met de originele 95 PK diagonaal compound stoommachine is de enige in zijn soort. Het heeft van 1873 tot 1924 dienst gedaan voor het Korps Torpedisten.

STOOMSLEPER “DEN BRIEL”

De sleepboten brachten de kleinere schepen naar waar de mijnen gelegd moesten worden.

Het plaatsen van de explosieven werd regelmatig geoefend. Dat was een moeilijk karwei.

HET KORPS TORPEDISTEN

KONINKLIJK JACHT

De Koningin onthulde het monument, geplaatst bij de Noordpoort en woonde de herdenkingsdienst in de Sint Catharijnekerk, en het historische spel op de Markt bij.

TORPEDISTEN NAAR GORINCHEM

In 1922 is het bijna vijftig jaar dat het schip dienst gedaan heeft als vlaggeschip van het Korps Torpedisten, dat in de vestingstad was gelegerd. Het Korps Torpedisten verhuisde naar Gorinchem, dus moest het schip zijn thuishaven verlaten. De Sloepenloods en de panden aan de Lijnbaan werden ook verlaten, en kregen nieuwe bestemmingen.