Twee jaar lang, van zomer 1942 tot zomer 1944, is de toren van de Sint Catharijnekerk ‘bezet’ geweest door de Duitsers.

De toren ging fungeren als één van de vijf peilinstallaties van het Brielse radiopeilstation ‘Brennessel’ (brandnetel).

Het grootste deel van Brennessel I lag buiten de wallen: in de polder Nieuwland.

Het Brielse radiopeilstation vormde de voorhoede van de Radarstelling Biberbunker. Zowel ten noorden als ten zuiden van het Duitse hoofdkwartier stonden op enkele honderden meters twee peiltorens. Het meest dat opviel aan de gehele installatie waren de vier peilantennes op de huisjes van de stations die geplaatst waren op de 12 meter hoge houten torens. Samen met de toren waren er dus vijf peilstations.

Via kabels werden vanaf de toren de gegevens doorgestuurd naar het hoofdkwartier,

de zogeheette ‘Auswertung’.

Op de eerste zoldering van de toren bevond zich een onderkomen voor de dienstdoende Duitse soldaten. Dat waren twee geschakelde barakken. Die bevonden zich achter het orgel en het tiengebodenbord en het westvenster was een blinde muur. Het peilstation was 24 uur per etmaal in bedrijf en er waren dan ook dag en nacht Duitse soldaten in de toren aanwezig. (Het orgel en het tiengebodenbord zijn in 1960 naar de oostgevel verplaatst)

Ondanks de voor de geallieerden zichtbare antenne op het dak is de toren nooit aangevallen of beschoten. Het had ook anders kunnen aflopen. Een geallieerde aanval op de toren was in die tijd niet ondenkbeeldig. De enige keer dat de toren echt gevaar liep op 4 maart 1943 toen even na 10 uur in de morgen een Amerikaanse bommenwerper vijf brisantbommen boven Brielle verloor. Drie kwamen terecht rond de kerk.

Op 6 augustus 1944 waren de torenbewoners weg. 5 september 1944 hebben de Duitsers de antenne van het torendak gehaald, tegelijk met de radioapparatuur van de klokkenzolder. Ook zijn toen de explosieven die tussen de hanenbalken van de toren zaten weggehaald en buiten de wallen tot ontploffing gebracht. Deze explosieven waren door de Duitsers aangebracht om in geval van nood de toren op te kunnen blazen.

Het verhaal gaat dat de gebroeders Wijnand en Driecus Spoor, die elke dag het gewicht dat het uurwerk van de torenklok liet lopen moesten ophalen, de explosieven al in een eerder stadium onschadelijk hadden gemaakt door de draden door te knippen.

Een vierde bom viel aan het slagveld die een enorme krater in de haven sloeg en een aantal woningen trof.

Het badhuis in de Langstraat en de Meisjesvakschool en Ambachtsschool werden daardoor voor het grootste gedeelte verwoest.

Een vijfde bom viel op de Dijkstraat, waarbij een flink aantal huizen verwoest werden of enorme schade opliepen.

Over de bouw zijn alleen enkele dagboekaantekeningen van Briellenaar L. van der Knoop terug te vinden.

17 augustus 1942:

Betonstortingen in de wei van Jan Kwak/Piet van der Blink; fundering voor geschut of barakken.

8 september 1942:

Op de wei van Jan Kwak een gebouw

Op het Bastion VII, aan de westzijde van Den Briel werd de zender met antenne geplaatst, geschoord door een houten stellage. Deze behoorde bij het peilstation op de Domtoren.

Een Duitse vliegenier kon bij ‘nacht en ontij’ zijn positie te weten komen door contact op te nemen met een peilstation. De coördinatoren van de centrale post verbonden de vlieger door met de operateurs van een van de peiltorens. De operateur zond met zijn zender via de bijbehorende antenne een z.g. draaggolf uit, die in de zenderontvanger van het vliegtuig werd ontvangen en direct werd geretourneerd door de zender naar het desbetreffende peilstation. Daar werd het tijdsverschil berekend.

Boven op deze toren stond een achthoekige cabine, de z.g. Peilerhütte, waar de ‘radiopeiler’ de dipoolantenne bediende en deze in de richting van het signaal dat afkomstig was van het te peilen vliegtuig draaide.

Met deze peilmethode werden de noodzakelijke metingen verricht met een radiosignaal, dat vanuit het radiopeilstation werd uitgezonden en dat door een ontvang zender-combinatie in een jachtvliegtuig werd geretourneerd. Met het resultaat van zo’n meting kon de positie van het jachtvliegtuig vrij nauwkeurig en zeer snel worden bepaald.

DE WERKING

De operateur draaide de peilantenne totdat hij via zijn koptelefoon een maximale ontvangst van het signaal kon vaststellen.

Rechts het E-Messgerät voor het meten van de afstand.

Met twee kathodestraalbuisjes (lichte rondjes) en de wieltjes daaronder, bepaalde de operateur de afstand grof en fijn.

De richting waarin de antenne stond, bracht hij vervolgens over op een kaart, waarna een ‘Helferin’ de bijbehorende vectoren doorgaf naar de Auswertung.

Daar werden deze gegevens gecombineerd met die van de afstandmeting.

Onder de peilhut, op de klokkenzolder waar genoeg ruimte was nadat de klokken van het carillon waren weggehaald, was een cabine geplaatst. In deze ruimte bevonden zich twee operateurs die het Y-Messgerät, het meetapparaat waarmee de afstand tussen het vliegtuig en peiltoren werd gemeten, berekenden. Het apparaat bestond uit een zender en ontvanger.

Het dak had van boven gezien een kruisvorm. In de directe omgeving, waaronder aan de overkant van de weg, verrezen barakken. Bovendien werden twee woningen in de buurt gevorderd.

Betonnen doorlaatpost aan de Groene Kruisweg naar de Thoelaverweg.

De Duitsers waren nog in de veronderstelling dat ze Brennessel op een later tijdstip wellicht weer in gebruik zouden nemen.

Met het oog op de inundatie zijn omstreeks oktober/november 1944 dijkjes rond de torens, de Auswertung en enkele boerderijtjes opgeworpen.

Vanaf najaar 1944 lag als gevolg van de inundatie, het zuidelijk gedeelte van het eiland Voorne Putten in het water.

De Auswertung bij Den Briel is niet onder water komen te staan

en ook niet meer in gebruik genomen.

Blik vanaf de Brielse dom op het zuidelijk gebied dat onder water was gezet.

De manschappen waren ondergebracht in een barak naast de ‘Auswertung’, waar zich tevens de sanitaire voorzieningen bevonden.

Een interieur rond de Kerst van 1943.

De eenheid groeide uit tot een compagnie van 100 à 120 man.

Er was ook een Brennessel II, een tweeling-station, op een zestal kilometers van Den Briel, ten westen van het dorp Nieuwenhoorn in de polder de Goote.

Op het station Brennessel II is nooit bemanning op het station gesignaleerd of ooit door bewoners waargenomen.

Het is onwaarschijnlijk, dat dit station operationeel is geweest.

De bouw van Brennessel II was in 1943 zo ver gevorderd dat alleen de instrumenten en zendmasten moesten worden geïnstalleerd met de cabines en de peil- of dipoolantennes.

Tot een afbouw is het niet gekomen. Vermoedelijk heeft de inundatieplannen van het zuidelijk deel van het eiland Voorne, waarbij het complex midden in het water kwam te liggen, daarbij een rol gespeeld.

De militaire autoriteiten waren op de hoogte van het plan van de inundatie, want in het najaar van 1944 zijn dijkjes aangelegd om het Brennessel I in Den Briel.

Met de aanleg van de autoweg N57 in de jaren ’80, is men in het gebied op resten van Brennessel II gestuit in de vorm van kabelresten, die van het centrale gebouw naar de torens liepen. De kabels rusten nu diep in de grond. Misschien dat archeologen ze nog eens tegenkomen.

Brennessel II gezien vanauit Nieuwenhoorn.

De foto is genomen door een verkennings-vliegtuig van de R.A.F. op 13 oktober 1943.

De Auswertung in het midden, net onder de weg in het midden van links naar rechts, en boven de weg een barak. Bovenin twee torens, onder drie, in het middelpunt van de cirkels. Rond de torens is een hekwerk.

verrezen dat dienst schijnt te moeten doen als kazerne voor stormtroepen. Een klein ziekenzaaltje ligt er achter.

26 september 1942:

Zaterdag kwamen drie zwaar geparfumeerde soldaten informeren. Pakhuis maandag ontruimen voor berging van materiaal voor de Duitse luchtmacht.

Op 26 september 1942 was er ook een gebouw verrezen als onderkomen voor de bedienende militairen.

Met de bouw van het radio-peilstation Brennessel I werd in 1942 begonnen.

Op sommige binnenmuren waren bijzondere muurschilderingen van luchtgevechten tussen Duitse en Engelse vliegtuigen te zien, waarbij de Duitsers de Engelsen neerhaalden.

Met de ingebruikname van het pand als garage zijn die bijzondere decoratie verdwenen.

Helaas is de enige gevonden foto daarvan niet erg duidelijk.

Bij de schilderingen stonden aanwijzing hoeveel er van elk waren neergehaald. Er werden er 126 geteld. Het merendeel Thunderbolts, Spitfires en Flying Fortresses.

Verder was er nog een machtig mooie muurschildering voorstellende allerlei vliegtuigen w.o. ook in gevechtsactie en getroffene en neerdalende parachutisten. Een prachtig stuk decoratiewerk.

In ditzelfde vertrek stont de pittige spreuk: KRIEG KOMMT VOM WÖRTCHEN ‘MEIN UNS DEIN …"

De kunstenaar was Günther Thoma die ook twee schilderingen op de muur van de kantine maakte. Eén voorstellende een luchtgevecht van een M-109 die een Spitfire aanvalt en al heeft getroffen. De andere voorstelling was een furieuze schoonheid in een half open badjas die op het punt stond om een aquarium met een goudvis erin naar een angstig bukkende man te gooien. Dat had hij uit een of ander geïllustreerd tijdschrift nageschilderd".

Oktober 2015 werden de gebouwen van garagebedrijf Luveto gesloopt om plaats te maken voor Albert Heijn, die zonodig uit de binnenstad weg moest

en verdween daardoor

De sloop van de betonnen doorlaatpost op de Pieter van der Wallendam.

17 kinderen werden gedood en vijf kinderen zwaar gewond. Behalve de kinderen werden ook nog één vrouw gedood en twee zwaar gewond.

De overledenen werden ondergebracht in het gymnastiek-lokaal in de Geuzenstraat.