Sinds mensenheugenis hebben de Briellenaren er naar gestreefd bij de vieringen en herdenkingen een historisch gezien zo juist mogelijke weergave te maken, van deze voor Den Briel en de Noordelijke Lage landen, belangrijke historische gebeurtenis op 1 april van het jaar 1572.

Wie de geschiedenisboeken er op na slaat weet, dat er op die bewuste eerste april niet één Spanjaard in Den Briel te bekennen was en dat de inname plaatsvond zonder dat er ook maar één schot of gewonde viel. Om onbegrijpelijke redenen blijkt dat bij velen niet bekend te zijn. Juist de historische feiten zijn bij de 1 aprilviering voor het 1 aprilbestuur, de organisatoren en de Briellenaren die met het 1 aprilgebeuren zijn opgegroeid, altijd van groot belang geweest en zoveel mogelijk gerespecteerd. De geschiedenis vormt immers het recht van ons bestaan.

Op beeldmateriaal van de huidige 1 aprilvieringen is goed te zien dat er tijdens de festiviteiten meer Spanjaarden dan Watergeuzen zijn.

Als oud-Briellenaar en mede organisator in de opbouwjaren 1962-1982

gaf deze concentratie van Spanjaarden mij de aanleiding tot het plaatsen.

Uit geschiedkundig oogpunt maar ook uit respect tegenover de organisatoren uit het verleden die altijd zoveel mogelijk de historie hebben eerbiedigt.

Kanttekeningen bij de 1 aprilviering vanaf 2000

door oud     Briellenaar     

Bij het opzetten van de jaarlijkse vieringen in 1966 en de jaren daarna, is er steeds sprake geweest van overleg met archivaris  Jac. Klok, om alles zoveel mogelijk historisch verantwoord te laten plaats vinden. Dat is -volgens mij- in grote lijnen ook wel gelukt. En natuurlijk, ...ook toen is er een beetje “gesjoemeld” met de historie. Fons Löbker en Arie Luijendijk waren uit eigen initiatief als poort-wachters bij de poort gaan staan. Hun argument was dat er in 1572 ook wel Spaansgezinde poort- wachters gestaan, wat geen ernstige afbreuk deed aan de geschiedenis, dus altijd zo is gebleven. De eerste en enige keer dat er Spanjaarden in het spel geschreven waren was in 1972, in het spel “De tyrannie verdrijven”, maar het zijn er evenals bij de inname, nooit meer dan vier geweest.

Wat bij interviews met deelnemers ook opvalt is dat men vaak geen enkel benul heeft van de geschiedenis waar ze aan deelnemen. Je mag toch verwachten dat je daar als deelnemer van op de hoogte bent. De sterk veranderde bevolkingssamenstelling met veel “import” zal hier vermoedelijk de oorzaak van zijn. Geboren Briellenaren kregen de geschiedenis met de paplepel ingegeven op school en veel ouderen vertelden enthousiast over de 1 aprilfeesten uit het verleden. 

Na een onderzoekje in 2008 naar de huidige 1 aprilviering, waarbij ik de indruk kreeg dat er meer Spanjaarden dan Watergeuzen te zien zijn op 1 april, blijkt mijn indruk niet ongegrond te zijn. Foto’s en een opgave van de 1 aprilvereniging, maken duidelijk dat er ruwweg zeker dertig Spanjaard zijn, met daarbij het gevolg van een man of 25, bestaande uit: nonnen, monniken, edelen, hoeren en viswijven. Die deelnemen aan de inname en de opening van het spel “Om de sleutel van de stad” op de Markt.

“De Huurlingen van Voorne”, uit Oostvoorne, opgericht op 4 april 2004, nemen ook deel aan het 1 aprilgebeuren. Volgens hun opgave voegen enkele zich bij de bemanning van het geuzenschip “De Prince Admirael”, anderen treden op als Spanjaard en weer anderen nemen deel aan de ingehuurde kanonnengroep “La Bombarde” bij de poort.

Ook wordt er een Spaans kampement opgebouwd, en vind op spectaculaire wijze de ophanging van de Spaanse commandant plaats.

Met een kijkje op brielle.startpagina.nl in 2008, blijkt dat mijn opmerkingen over de historische juistheid niet zomaar uit de lucht gegrepen zijn, door wat er over de huidige 1 aprilvieringen te lezen staat:

Voor de genen die het jaarlijkse 1 aprilfeest vanaf 1966 hebben opgezet, waarbij de 1 aprilvereniging haar doelstelling; “Het op historisch gezien juiste manier herdenken en naspelen van de inname en de rijke historie van Den Briel”, op verantwoorde wijze waar te kunnen maken, is dit een pijnlijke ontwikkeling. Vooral de beschrijving: carnaval en fictie raken direct het 1 aprilhart. Er is in het verleden altijd geprobeerd om de fictie en een vergelijking met carnaval buiten de Brielse poorten te houden. Het gaat tenslotte bij de 1 aprilviering om de Watergeuzen die onder aanvoering van Lumey Den Briel innamen voor de prins van Oranje, als “Eersteling der vrijheid” in de Lage Landen.

Ter verduidelijking: Deze kanttekeningen zijn geen verwijten aan “het Spaanse leger” de “Huurlingen van Voorne” en overige groepen. Allen weten een zeer goed middeleeuws tijdsbeeld neer te zetten en zijn een goed voorbeeld van saamhorigheid tussen enthousiaste mensen, die een goed middeleeuws feest weten op te bouwen.

Ook het ophangen van de Spaanse commandant is zeer spectaculair. Niets dan waardering en respect daarvoor. Het enige bezwaar is, dat het niets te maken heeft met de inname van Den Briel op 1 april 1572. Historisch gezien hoort het dus op deze dag niet thuis, waardoor de fictie - boven de geschiedenis - de overhand krijgt.

“Is dit allemaal zo erg dan?”, is de vraag. Een ramp is het natuurlijk niet, maar wel erg jammer dat hierdoor oude tradities verloren gaan. Of de Spanjaarden dan maar moeten opdoeken. Natuurlijk niet! Maar het zou beter zijn een aparte Spaanse viering op touw te zetten. Dat is zelfs historisch verantwoord, want enkele dagen na 1 april, om precies te zijn op 5 April 1572 arriveerden er 8 vendels Spaanse soldaten, die door Bossu naar Den Briel waren gestuurd. De Brielse expeditie liep echter op een mislukking uit. Door het doorhakken van een sluis door stadstimmerman Rochus Meeuwiszoon, werd het Voornse land onder water gezet.

De ophang scène kan niet anders dan spectaculair genoemd worden. Alleen is de vraag of het een Spaanse commandant moet zijn die opgehangen wordt. Den Briel heeft zijn Galgebolwerk waar in die tijd ophangingen plaats vonden. Daar zou een dergelijke scène meer op zijn plaats zijn. En een verhaal daar omheen verzinnen kan toch niet zo moeilijk zijn. Briellenaren zijn immers altijd vindingrijk en inventief geweest bij het bedenken en uitvoeren van historische gebeurtenissen.

Een goede basis en voldoende deelnemers zijn aanwezig. Zou het mooi zijn van de sfeervolle en alom gewaardeerde optreden iets eigens op touw te zetten? 

Rens van Adrighem

Jávea  España, maart 2008

Ook ik weet als geen ander, dat de tijd altijd veranderingen met zich mee brengt en dat er altijd compromissen gesloten moeten worden. Die veranderingen moeten echter wel verantwoord zijn en niet doorschieten waardoor er historisch gezien een verkeerd beeld ontstaat.

Het is nu zelfs zo ver gekomen dat een plaatselijk krantje, met de kop: Den Briel weer bevrijd van de Geuzen! boven een artikel  verscheen.

Helaas was dat nog niet alles. Over carnaval gesproken: Deze malloten liepen vrolijk door het stadje. Daar kan je alleen maar verdrietig van worden.

Rens van Adrighem

Jávea  España, juli 2012

Het geuzenleger heeft tijdens de inname een enorme uitbreiding ondergaan. Nog nooit zijn er zoveel geuzen voor de poort verschenen. Fantastisch gewoon!

Een minpunt is alleen dat er zoveel vrouwvolk - bijna in hun broek plassend van het lachen - tussen de watergeuzen staan, kijkend naar het vechten met de Spanjaarden. Het is toch ondenkbaar dat er zich vrouwvolk bij die rauwe zeeschuimers bevind. De geuzen waren vaak maanden van huis, dus was vrouwvolk echt niet veilig tussen dat tuig. Daarbij is het toch genoegzaam bekend dat de Noordpoort gesloten was en er geen hond in of uit kon. Dat vrouwvolk stond hooguit binnen de poort, en sloeg op de vlucht toen de poort gerammeid werd.

Er vloeide tijdens de inname van Den Briel in 1572 geen druppel bloed.

Wel was er één dode te betreuren. Dat verhaal kunt u lezen op de link.

Wonderverhaal

NAAR: 2014

NAAR: Site inhoud

De huidige 1 aprilviering