Daarin bevond zich de tafel, waar men de varkens op schoonmaakt en de eikenhouten bank, waar men de schapen op snijdt.

Aan de verhoudingen op deze plattegrond is duidelijk te zien dat de gebouwen aan de Kaatsbaan de panden Kaatsbaan 1 en 3 zijn.

Het is niet duidelijk over welk pand het gaat. Omdat er geen andere panden op de plattegrond staan, vermoed ik daarom dat het haast niet anders dan Kaatsbaan 3 geweest kan zijn.

Verrassende ontdekking in 1970

Tijdens de verbouwingen van het pand Wellerondom 10 in 1970 trof ik ter hoogte van de uitbouw van de wenteltrap, aan de zuid- oost gevel aan de Kaatsbaan, in de woonkamer over de hele breedte van het pand, een zwaar houten bint op 2.20 mtr. hoogte aan, met daar op een brede muur van kloostermoppen tot aan het dak, met daarin een uitsparing van een gotisch raam, dat er volgens mij op duidt dat dit vermoedelijk de voorgevel van een pand  geweest moet zijn dat door liep tot de achtergevel van Wellerondom 10. (zie rood gekleurde vlakken op de tekeningen)

Onder het bint zou een houten ondergevel gezeten kunnen hebben, met deur(en) en ramen.

Ook de vloer lag daar 15 cm. lager, gelijk aan de vloer van de toenmalige keuken, en de muur met de buren viel 20 cm. naar buiten. Ook de twee verdiepingen er boven met een hoogte van 2.20 mtr. weken sterk af van de 3.50 mtr. hoogte van de enige verdieping op het voorste gedeelte van Wellerondom 10, die uit eiken moer- en kinderbinten bestond.

Vermoedelijk is tussen 1400 en 1500, de houten bebouwing afgebroken en is het onderstaande pand (rood gekleurde vlakken op de tekeningen) als eerste gebouwd.

Rond 1694 is dus vermoedelijk het “tussen pand” (blauwe vlakken op de tekeningen) gebouwd. Het pand dat tegen de achtergevel van Wellerondom 10 gebouwd was en aan de binnenplaats van Kaatsbaan 1 grensde, heeft altijd apart gestaan. (zie gekleurde vlak op de tekening links)

De panden zijn door mij in 1972 aan elkaar gebouwd, door de binnenplaats van een plat dak met lichtkoepels te voorzien.

Dit is de ruimte waar ik in 1970 een gemetselde oven en daar onder een ruimte die mij deed denken aan een rijs-oven aan trof en een tafel met hardstenen blad, die voor mij de redenen waren, dat de bakkerij te noemen. Ik kan mij helaas te weinig details van die oven herinneren, alleen dat hij van gele steentjes gemetseld was, en een hoop puin gaf.

Wisselende bestemmingen waardoor het niet duidelijk is over welk pand men spreekt.

Het is moeilijk voor te stellen dat in dit “tussen pandje” geslacht is geworden. Er was een deur van net geen 90 cm. breed aan de binnenplaats en de hoogte van het pand was slechts 220 cm.

Om binnen te komen met vee zou een verklaring kunnen zijn dat de binnenplaats in die tijd niet afgesloten was, wat volgens mij goed zou kunnen, want dat stukje muur met de deur in het midden was aan de steensoort te zien, duidelijk veel later gebouwd dan de rest.(1800 ?) Ook was de muur nooit gewit geweest.

Het kan echter ook niet uitgesloten worden dat in het “tussen pandje” geslacht is geweest.

Het zou best wel eens kunnen zijn dat daar wel geslacht is (omdat daar dichtbij de waterput was), maar dat de vleishouwerij (slagerij) aan het Wellerondom was.

De stallen van het Hof van Voorne

(Kaatsbaan 1 en 3)

bouw vóór 1370

Houten bouw

1388/89

Vermoedelijke

bouw tussen

1500-1505

Vermoedelijke

bouw tussen

1400-1500

Vermoedelijke

bouw rond

1694

Door een aantekening in de rekening over het jaar 1505 blijkt het mogelijk, dat het “wittehuis” (Wellerondom 10 met zuid-oost en noord-oost gevel in de Kaatsbaan) als uit het begin van de 16e eeuw gedateerd kan worden.

Rond 1580 woonde hier aan het Wellerondom de grutter, een zekere Jan Kluit junior. Hij kocht de panden met de aangrenzende woning voor het toen niet onaanzienlijke bedrag van f.7068.-.

Het pand Wellerondom 10 droeg toen de naam Vergulde Kolff en diende als herberg.

In 1694 wordt melding gemaakt “van de coop van een huis ende erve, op welcke erve nu gebout is een grutterije genaemt de Kolff, vrij sonder eenige renten uitgaende, staende en leggende aen de Plaetse Welle alhier op den zuit oosthouck van het Kolffslop ofte St. Antonijstraet.

Deze conclusies trek ik uit bovenstaande bevindingen en de volgende beschrijvingen:

Aan de zuidoost kant van het hof kunnen wij ook de stallen vinden. Dat deze niet ver van de poort staan, vindt zijn bevestiging in de rekening over 1388/89, waar men spreekt over een wc staande aan de oostkant van het hof tussen de poort en de stal.

Langs de panden in de Kaatsbaan liep een sloot die in verbinding stond met de gracht van het hof, die langs het Asylplein via Kerkstraat door liep naar de Maarlandse haven.

Er wordt melding gemaakt dat omstreeks 1575 begonnen werd met het malen van grutten in de voormalige stallen, met een Rosmolen.

Bij het uitgraven in 1973 van de stoeptegelvloer in de voormalige stallen, vonden we de molensteen en de “koller”, de cirkelvormige rondgang om de molen die bestond uit keiharde gele steentjes terug. Tevens stuitte ik op een gemetseld gewelf en heb daar toen een archeoloog bij gehaald die mij hielp met het blootleggen van deze vondst en vertelde mij dat dit de ingang van een onderaardse gang naar stadhuis of St. Catharijne kerk uit de tijd van Jacoba van Beieren moest zijn.

,,Ik zou de boel maar snel dicht gooien, want je kan er niets mee’’ was de mening van de archeoloog. Dat vond ik ook, dus heb ik dat maar gedaan en er de betonvloer overheen gestort.

Vermoedelijk is in tweede instantie, zoals blijkt vóór 1505, het pand (paars gekleurde vlak op tweede tekening en wit op derde tekening) door gebouwd tot aan het Wellerondom.

De enige verklaring die ik kan bedenken van de geschiedenis van de panden is de volgende:

In 1388/89 lag de domein grond aan de noordzijde van de Langestraat over de gracht tussen Corencopers en de St. Antoniusstraat in. Volgens rekeningen van dat jaar is dit een ledig erf, dat de Heer van Voorne nu laat bebouwen. Met de modder uit de gracht is het erf opgehoogd.

Waarschijnlijk betreft het hier de eerste houten bebouwing van de hoek Kaatsbaan- Langestraat.

Van 1629 tot 1694 blijken de panden weer in gebruik te zijn bij een vleishouwer die ook de rechten verkrijgt van het gebruik van den Barnput ”tussen dese huisinge en de huisingh aen de noortzijde halff ende halff”.

Na lang zoeken kwam ik tot de ontdekking dat een Barnput of Bornput, een waterput is. Van de binnenplaats tussen Wellerondom 10 en Kaatsbaan 1, kon je via een deur naar het plaatsje achter het pand Kaatsbaan 1, de voormalige stallen. Daar bevond zich een waterput, die op een meter na vol met troep lag, dus die heb ik toen maar dicht gegooid. (zie plattegrond) Hierdoor is nog niet duidelijk aan gegeven dat het gebouw tussen Wellerondom 10 en de binnenplaats aan Kaatsbaan 1 (“het tussen pand”) de vleischhouwerij is geweest.

Er staat alleen dat de Bornput tussen het huis en het huis aan de noordzijde lag, hetgeen eigenlijk ook weer vreemd is , want de waterput lag dus achter het pand Kaatsbaan 1.

Ik kan met zekerheid zeggen dat er in de binnenplaats nooit een waterput geweest is, omdat we die in 1972 helemaal open hebben gegraven om de riolering van de buren die daar liep te vernieuwen en we geen waterput, of resten daar van zijn tegen gekomen.

Kaatsbaan

Panden

Kaatsbaan 1 en 3

bouw vóór 1370

Vermoedelijke

bouw tussen

1400-1500

Vermoedelijke

bouw rond

1694

Grutterij?

Vlees-

houwerij?

Herberg

Vermoedelijke

bouw tussen

1500-1505

situatie rond 1400

situatie tussen 1400 en 1694

situatie rond 1694

In 1575 was daar dus een pottenbakker komen wonen.

In het begin van de jaren 1800 kwamen de panden in handen van de familie Zaaijer, die een groothandel in graan en zaden bestierden in de voormalige maalderij in het pand Kaatsbaan 1 en in het pand Wellrondom 10, de grutterij.

Tussen 1965 en mei 1970 is het pand Wellerondom 10 onbewoond geweest. De voormalige stallen, Kaatsbaan 1, deden dienst als fietsenstalling voor de buurtbewoners en de begane grond van het

pand Kaatsbaan 3, was verhuurd als opslagruimte aan de firma Van der Linden uit de Voorstraat.

In mei 1970 werden de panden door Rens en Marianne van Adrighem overgenomen van de familie Zaaijer, waarna ze direct en in de jaren daarna, een compleet nieuwe bestemming kregen.

Er staat in 1575: dat Hercules Adriaensz Smout, vleishouwer, vercocht heeft:

Staande en leggende aan de Plaetse op den hoeck St Anthoniestraat aan Davit Cooper, Potbacker,

waardoor ik het idee krijg dat waarschijnlijk de vleeshouwerij aan het Wellerondom is geweest.

Houten bouw

1388/89

Onder grutterij moet men verstaan: de winkel, waar ‘grutterswaren’ verkocht werden: behalve de grutten zelf ook andere ‘droge’ waren, zoals erwten, bonen en meel. Grutten en boekweitmeel vormden eeuwenlang het volksvoedsel, totdat de aardappel werd ingevoerd.

Grutten gingen in de pap, van boekweitmeel maakte men boekweitpap, pannenkoeken en poffertjes. Naast deze producten verkocht men in de grutterij van Zaaijer aan het Wellerondom ook alle soorten granen en zaden voor pluimvee en vee voeders.

situatie in juli 1970 toen de panden netjes geschilderd waren.

St. Antoniusstraat / Kolffslop / Kaatsbaan

door Rens van Adrighem