door Rens van Adrighem

Het stadsbeeld.
Oradea is ondanks het verval van de laatste decennia een zeer bezienswaardige stad. Twee perioden domineren het stadsbeeld: de barok en het  fin-de-siècle. De barok wordt vertegenwoordigd door de achttiende-eeuwse kathedraal de grootste rooms-katholieke kerk in Roemenië. Ernaast staat het bisschoppelijk paleis uit 1750-1779 dat tegenwoordig het regionale museum herbergt (geschiedenis kunst etnografie en natuurlijke historie). Het gebouw geldt als het belangrijkste laat-barokke gebouw in Roemenië.

De bloeitijd van Oradea ligt rond 1850. Tot de Eerste Wereldoorlog maakte de stad een stormachtige ontwikkeling door. Oradea was in 1910 qua inwonertal de zevende stad van Hongarije maar in feite waren er maar drie steden: Boedapest, Bratislava en Zagreb, die belangrijker waren. In 1906 kreeg de stad een tramnet al snel het uitgebreidste in de provincie. In 1895 kreeg de stad waterleiding in 1903 een elektriciteitsnet. Zeven jaar lang gebruikte behalve Boedapest geen stad in Hongarije zoveel stroom.

Het typische Oostblok stadsbeeld.

De trieste verpauperde flats.

De thermische baden van

Baile Felix.

Het stadhuis en het Theater.

Oradea kende zijn grote bloeitijd rond 1900.

De stad heeft zijn bijna vergane schoonheid vooral te danken aan haar overwegend Joodse bevolking in die jaren.

Door de tweede wereld oorlog, waarin vele Joden werden vermoord in de concentratie kampen, is de jaren daarna het verval van de toch wel zeer bijzondere gebouwen ingetreden.

Nergens anders ter wereld vind je zoveel Jugendstil en Art Nouveau gebouwen dan in het Roemeense Oradea.

Gelukkig is men de laatste jaren aan het restaureren geslagen, waardoor het grote verval van de unieke gebouwen gestopt is. Het is al duidelijk in de stad te zien, dat naast de vele kerken ook andere veelal in de Barokstijl gebouwde panden opgeknapt gaan worden.

Op de rechter foto’s twee voorbeelden van panden die nodig restauratie behoeven. Zo zijn er echter honderden!

De kroonlijsten, versierings elementen en de daken, zijn in bijna alle gevallen van blik gemaakt. De gevelversieringen zijn van cement en zijn beschilderd.

De rijk gedecoreerde houten trap van het theater en de foyer.

Het balkon in de rijk gedecoreerde zaal met tientallen uit hout gesneden adelaars.

Het is te hopen dat het theater spoedig in zijn oude glorie hersteld gaat worden.

De grote winkelstraat is inmiddels ook helemaal gerestaureerd. Veel winkelpanden hebben een metamorfose ondergaan en zijn in oude glorie hersteld. Langzaam maar zeker zal Oradea zijn rijke uitstraling herkrijgen. Daar zullen echter heel wat euro’s voor geïnvesteerd moeten worden.

In elke straat vind je minstens één kerk en overal bouwt men er kerken bij.

Als je de passage uitstapt, maak je direct kennis met de fraai gerestaureerde panden.

De Synagoge aan de rivier.

Het prachtig beschilderde interieur van de kerk.

Dit is maar een kleine greep uit alle moois wat Oradea te bieden heeft.

Vooral de thermische baden in Bayle Felix zijn beroemd om hun genezende werking

en trekken daardoor veel toerisme uit binnen- en buitenland.

Oradea is een stad in de provincie Bihor, in Westelijk Transsylvanië. Het ligt op 12 km van de grens met Hongarije. Er zijn zo'n 222 duizend inwoners. De stad ligt aan de rivier ‘de Snelle Cris’ en is de hoofdstad van de provincie Bihor. Het is een belangrijk economisch sociaal en cultureel centrum met industrie (machinebouw en chemie), een universiteit en toerisme (op korte afstand liggen de genees-krachtige bronnen van Baile Felix). Oradea is een mooie 'jugendstil-stad'. Tevens biedt de stad een scala aan neoclas-sicistische gebouwen uit oude gloriedagen.

De geschiedenis.
De Hongaarse koning Ladislaus I bouwde in de elfde eeuw de burcht en stichtte het bisdom van Oradea. De Mongolen verwoestten de stad in 1241. In 1474 belegerden de Turken de stad. Nadat de Turken het koninkrijk Hongarije grotendeels had veroverd in 1526, viel het restant in twee delen uiteen: een deel werd Oostenrijks de rest werd een onafhankelijk vorstendom Transsylvanië. Oradea werd in 1570 met de rest van het Partium aan Transsylvanië toegevoegd. Een nieuwe verwoesting volgde in 1660 toen de Turken de stad innamen en tot 1692 Turks bleef. In 1692 veroveren de Oostenrijkse Habsburgers de stad. Vanaf 1867 is de stad weer Hongaars. In 1919 wordt de stad door Roemeense troepen ingenomen en in 1920 wijst het Verdrag van Trianon Oradea aan Roemenië toe. De stad verloor de helft van haar achterland (dat Hongaars bleef) wat de voornaamste reden was voor het inzettende verval. Tijdens de Tweede Wereld-oorlog bezet Hongarije de stad (1940-1944). Na de oorlog zucht de stad onder het regime van Nicolae Ceausescu.  In de 20ste eeuw is de samenstelling van de bevolking sterk veranderd: in 1910 sprak 91% van de inwoners Hongaars. Nu een derde. Oradea is nu vooral een Roemeense stad. Voor de oorlog was een kwart van de bevolking joods, maar het grootste deel heeft de oorlogsjaren niet overleefd.

Rens van Adrighem

Ook qua bevolkingsdichtheid bezette de stad de tweede plaats. Oorspronkelijk had Oradea alleen alcoholindustrie. Daar werden vele andere industrieën aan toegevoegd. Het had ook een bloeiend cultureel leven. Het is heel jammer, dat deze oude fraaie stad zo verpaupert is. Gelukkig is de laatste jaren de restauratie van al dat moois ingezet, zodat de stad zijn oude glorie weer terug zal krijgen. Door de toetreding tot de E.U. is vooral het stadsbeeld wat auto’s betreft, in een paar jaar tijd radicaal veranderd. De salarissen zijn in korte tijd bijna verdrievoudigd. Het autopark bestond eerder uit ‘wrakken’ van zeker 20 jaar oud. Tegenwoordig zie je bijna alleen maar dure merken als Mercedes, Audi, Volkswagen en ga zo maar door. Het zal echter nog heel wat jaren kosten voor dat de mentaliteit van de Roemenen ‘verwesterd’ zal zijn, want de Ceausescu mentaliteit zit héél diep geworteld.

Het interieur van het Theater de Zwarte Adelaar, dat momenteel als Bingo hal dienst doet, is een onbeschrijflijk kunstwerk.

Op de grond staan de drie, met rood koper beslagen punt torens voor deze basilica klaar. Het enorme bouwwerk staat helemaal in de houten steigers, zowel buiten als binnen.